Na de koffie en een stuk Oma's appeltaart met slagroom verlaten Gerard en ik het terras van het theehuis Rhijnauwen. In het kasteel, dat in aanleg 15e eeuws is, maar in de 18e eeuw geheel herbouwd werd, is een jeugdherberg gevestigd. Van de oude interieurs is niets overgebleven, maar van buiten is het zeker fotogeniek.
Wat vroeger de NJHC was, de Nederlandse Jeugd Herberg Centrale, heet nu Stayokay, een lelijk fantasiewoord gebaseerd op het Engelse 'verblijf in orde'. Ik had in het voorbijgaan die naam wel gezien op vlaggen en borden, maar had die geassocieerd met een fitheidscampagne, of misschien een adviesbureau, maar niet met een jeugdherberg.. Zo gaat de vaderlandse cultuur naar de sodemieterij…
Als we naar de parkeerplaats lopen passeren we een bruggetje over een smal stroompje. 'Dit moet het begin van de Vecht zijn !' grap ik. Het watertje verdwijnt in de bossen achter het theehuis. Het probleem met de oorsprong van de Vecht is dat er in de afgelopen duizenden jaren zoveel veranderd is aan dit landschap.
Voor de mens zich ermee ging bemoeien was het een drassig laagland met kronkelende rivieren die regelmatig hun bedding verlegden, overstroomden, zich weer terugtrokken enzovoort. Omdat het land zo'n modderige bedoening was vormden diezelfde rivieren wel de belangrijkste transportwegen. In de Romeinse tijd was de Rijn verkeersader en grens tegelijk. In de vroege middeleeuwen begon men de moerassige gronden te ontginnen. In 1122 werd de Rijn bij Wijk bij Duurstede afgedamd. De rivieren werden getemd en ingedijkt.
Het punt waar Vecht en Rijn samenkwamen was, in de Romeinse tijd al, van strategisch belang en later een aantrekkelijke plek om je als rijke edelman of koopman te vestigen. Met de opkomst van de stad Utrecht werden er nog meer ingrepen in de natuurlijke waterloop gedaan. Het deel van de Vecht dat voor Utrecht lag verloor zijn betekenis en zelfs zijn naam. Misschien is er nog iets van de oorspronkelijke loop van de rivier terug te vinden in het, tegenwoordig gekanaliseerde, stroompje de Biltse Grift ? *)
Maar voor we daar naar kijken bezoeken we Amelisweerd. Eigenlijk zijn er twee Amelisweerden, namelijk Oud- en Nieuw. Het zijn twee landhuizen die niet ver van elkaar gelegen zijn. De toevallige voorbijganger zal waarschijnlijk niet veel verder komen dan Oud Amelisweerd, dat op nauwelijks 5 minuten van Rhijnauwen, aan de Kromme Rijn ligt.
Langs de oprijlaan vanaf de provinciale weg staan oude beuken, sommigen geknot en gestut, in verschillende stadia van verval. We parkeren de auto bij het bruggetje over de rivier en lezen op een informatiebord dat het Hoogheemraadschap hier natuurvriendelijke oevers aanlegt. De oude, steile beschoeiing wordt vervangen door een meer geleidelijke overgang tussen land en water, waardoor flora en fauna weer kans krijgen zich te ontwikkelen. 'Planten als Gele lis, Dotterbloem, Zwanenbloem en Riet zullen de oevers in bezit nemen.' En '…te water geraakte zoogdieren, zoals konijnen en reeën kunnen weer gemakkelijk op het droge klimmen.' Een prachtig initiatief !
We wandelen langs het koetshuis annex informatiecentrum, waar je koffie kunt drinken, soep en quiche kunt eten en ambachtelijke producten kopen. 'Proef het landgoed !' is hier de leuze. In het koetshuis is een expositie ingericht over de omstreden aanleg van de A27 in de jaren '70 en '80 **). Ik herinner me nog een uitspraak van de minister Zeevalking van Verkeer en Waterstaat, dat hij niet begreep dat mensen zich zo druk maakten over een rij struiken. Maar de natuurliefhebbers maakten zich wel zo druk en uiteindelijk werd het tracé aangepast en loopt de weg nu over het uiterst westelijk deel van het landgoed.
*) Van Meindert Rasker, een oude vriend die van onze ontdekkingstocht naar de bron van de Vecht hoorde, kreeg ik een kaartje, gekopieerd uit een facsimile uitgave van 'De Vechtstroom van Utrecht tot Muiden'. Op het kaartje, dat een plattegrond weergeeft van de Stad Utrecht in 1791, is een waterloop aangegeven als ' 't Begin vande Vecht' die ruwweg loopt van Amelisweerd, via de huidige berenkuil, ten noorden van de Maliebaan, en het Griftpark en uitkomt bij de Tolbrug. Daar heet het water op de kaart 'De oude Vecht'.
**) Minister Zeevalking (D66) was van 11 september 1981 tot 29 mei 1982 minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet Van Agt II. Wederom minister van Verkeer en Waterstaat was hij van 29 mei 1982 tot 4 november 1982 in het kabinet Van Agt III. Tijdens die laatste periode nam hij de gewraakte beslissing om de A27 door Amelisweerd aan te leggen. Zeevalking overleed op 23 februari 2005. (Bron)
(Inmiddels, in 2010, wordt Amelisweerd bedreigt door weer nieuwe plannen om de A27 te verbreden...)
Dit verhaal verscheen in 2005 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest.
Tekening: Gerard Kuit
Foto's: Jan de Stripman
Bronnen: J. Craandijk - Wandelingen door Nederland 1890; Jac. P. Thijsse - de Vecht 1915; Monumenten in Nederland 1996; Handboek Natuurmonumenten 1996.
Wikipedia over kasteel Rhijnauwen en Amelisweerd
Amelisweerd is eigendom van de gemeente Utrecht en wordt beheerd door het Centraal Museum. Lees hier meer informatie
Geen opmerkingen:
Een reactie posten