zaterdag 27 augustus 2011

De Vecht 32 – Molens bij Weesp


Als Gerard en ik bij fort Uitermeer wegrijden slaan we per ongeluk rechts af in plaats van links. We zien onze vergissing in wanneer we weer bij de provinciale weg naar Hilversum uitkomen. Maar ook nu blijkt onze gewoonte, om op zondagochtend onze verkenningsritjes te doen, een voordeel. 
 
Het is doodstil. Gerard kan zonder probleem de weg op rijden om de auto te keren en even later rijden we weer over een smal weggetje, langs de Vecht, richting Weesp.
Het weer is nog steeds prachtig. Helderblauwe hemel. De zon schijnt op de rietkragen langs de rivier en doet de witte boerderijen langs de weg blinken. Verder naar rechts passeert een trein, over de spoorlijn van Amsterdam naar Amersfoort. Op het weggetje wordt gejogged, er is bijna geen autoverkeer. We stoppen even als we aan de overkant twee molens zien staan. 


Gerard daalt af naar de oever en klimt op een steigertje om mooiere foto's te kunnen maken. De opnamen raakt hij later kwijt, bij een ongelukje met zijn computer. Maar gelukkig maak ik ook wat plaatjes en een kort filmpje.
De molens liggen pal naast elkaar, aan de oever van de rivier, vlak buiten Weesp. Als we verder stroomafwaarts kijken zien we de torens van de stad al en de witte ophaalbrug. Op internet vind ik later de mooie informatieve site www.weesperwieken.nl over de molens van het stadje.

Daar zie ik dat de linker, met de donkere wieken, 'd' Eendracht' heet en de rechter, waarvan de wieken licht gekleurd zijn, 'de Vriendschap'. De eerste molen wordt nu gebruikt als woonhuis, maar de Vriendschap is nog in bedrijf. Als er genoeg wind is wordt er drie dagen in de week graan gemalen.

Ik citeer even de website: 'Veel van het vers tussen de molenstenen gemalen meel wordt in de molen verwerkt in de speciaal door ons samengestelde mixen voor molencake, pannenkoekenmeel, kruidkoekmix, speculaasmix en broodbakmixen. De broodbakmixen zijn zeer geschikt voor de broodbakmachine als wel voor het traditionele bakken.'


Zicht op Weesp
Al in de 17e eeuw stonden er op deze plaats twee molens. De Eendracht stamt uit 1691 en heeft de eerste honderd jaar van zijn bestaan mout gemalen voor de Weesper jeneverstokerijen. Aan het begin van de 19e eeuw wordt hij eerst omgebouwd tot schelpzandmolen en wat later, nadat hij opgekocht is door vier timmerlieden, ingezet als houtzaagmolen.

Na een periode van verval wordt de molen in de jaren '50 van de vorige eeuw eerst van buiten gerestaureerd en inwendig omgebouwd tot woonhuis. Nog later wordt ook het bedrijfsgedeelte gerestaureerd, zodat er nu weer gemalen zou kunnen worden.
De Vriendschap staat op de plaats van een eerdere 17e eeuwse molen, die aanvankelijk 'het Bosch' en later 'het Anker' heette. Na blikseminslag brandde die molen in 1899 af. Op het fundament werd een 200 jaar oude molen uit Amsterdam geplaatst. Die heette oorspronkelijk 'de Eendracht', maar omdat de buurmolen die naam al droeg werd de nieuwkomer omgedoopt tot 'de Vriendschap'.

Ook deze molen is in de loop van de 20ste eeuw in onbruik en verval geraakt. In 1974 wordt hij gekocht door de gemeente en na restauratie weer in gebruik gesteld. Bij de molen is een winkeltje waarin de ter plaatse gemaakte meelmixen worden verkocht. Ook geschikt dus voor de broodmachine !


Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.



Tekening: Gerard Kuit
 
Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006



 


Gepost door op 4 opmerkingen:
Labels: , , , , ,

woensdag 17 augustus 2011

De Vecht 31 – Fort Uitermeer

Even voorbij Nederhorst den Berg kruist de Gooilandseweg, de Vecht. Aan de overkant, achter de brug, ligt fort Uitermeer. Professor de Rijk zag het, aan het begin van de 20ste eeuw, al liggen vanuit de trein, van Hilversum naar Amsterdam: ‘…daar verrijst, op slechts geringen afstand van den spoorbaan, de bomvrije toren van Uitermeer…’.

Je kunt vanaf hier de trein nog steeds zien rijden, hoewel het geboomte in de tussenliggende jaren wel flink in omvang zal zijn toegenomen, aangezien het niet meer uit strategische overwegingen gesnoeid wordt. Maar, in al die keren dat ik hier langs reed, heb ik het fort zelf nooit eerder gezien. En dat terwijl het toch een indrukwekkend bouwwerk is.
Rond 1900 stond het er in volle glorie, ‘…als een groot wit kasteel…’, schrijft Thijsse, dat uit de rivier oprees. Inmiddels is het een ruïne, die stil en verlaten in het landschap ligt. Maar het blijft een bijzondere en sfeervolle plek. 

 

Gerard en ik parkeren de auto voor een hoog hek. In de verte zien we, achter de bomen, de oude geschutstoren. De toegangspoort zit op slot. Rechts staan wat lage gebouwen, iets dat op een beheerderswoning lijkt en links een aantal loodsen. Er wandelt een haan over het tussenliggende terrein.

We maken een paar foto’s, tussen de tralies van het hekwerk door en zouden al bijna weer in de auto gestapt zijn als ik niet aan de rechterkant een modderig pad had ontdekt. Het blijkt, langs de omheining, naar het vervallen vestingwerk te leiden. Voor mij een hele wandeling, maar als er ons halverwege een meisje met hond tegemoet komt, dat ons verzekert dat we bij het fort uit zullen komen, zetten we door.

Het heeft gevroren, het pad is glibberig en over ons hoofd vliegen, hoog in de blauwe lucht, groepen ganzen in fraaie v-formaties. Even later staan we aan de oever van de Vecht. De ruïneuze toren van het fort ligt, omgeven door een gracht, vlak langs de rivier. Aan de muren is te zien dat er hier en daar herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd om verder verval te voorkomen, maar aan de binnenkant lijkt het net het Colloseum. Verbrokkelde, halfronde bogen, die ooit de dikke muren en het verdwenen dak geschraagd hebben.

Er was hier al in de 16e eeuw een versterking, op de plaats waar het Naardermeer uitwaterde in de Vecht. In 1672 werd er een begin gemaakt met de aanleg van een gebastioneerd fort. In de 18e eeuw werd het verder versterkt en in 1845 werd de zware, ronde geschutstoren gebouwd.

In 1919 werd Uitermeer opgenomen in de Stelling van Amsterdam, een kring van forten die de hoofdstad moest beschermen. Na 1945 zijn de wallen gesloopt en heeft men de toren opgeblazen. Er zijn nog wel wat kazematten in de buurt te vinden en valkbij ligt de Uitermeersesluis, die eertijds door het fort beschermd werd.
Op internet vond ik plannen om het fort en omgeving te ontwikkelen voor toeristisch gebruik. Het ligt er nu nog eenzaam en desolaat bij, prachtig, vind ik. Maar dat zou dus in de toekomst wel eens kunnen veranderen.

Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.

Ps: Inmiddels zijn de plannen voor fort Uitermeer in een vergevorderd stadium. Er wordt  een restaurant gebouwd, de huurovereenkomst is al getekend. De bedoeling is dat de eerste gasten in september aan tafel kunnen. Zie ook: weespernieuws.nl 



Tekening: Gerard Kuit
Foto en filmpje: Jan de Stripman 

Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006

Fort Uitermeer op Wikipedia
Over de plannen voor Fort Uitermeer
Fort Uitermeer op Google Maps



Gepost door op 2 opmerkingen:
Labels: , , , , , , ,

donderdag 4 augustus 2011

De Vecht 30 – De Horstermeerpolder

De vorige etappe van onze Vechtreis volbrachten we onder stormachtige omstandigheden in november 2007. Op de terugweg van Nichtevegt en Nederhorst den Berg reden we door de Horstermeerpolder. Een kaarsrechte weg, over de bodem van een drooggelegde waterplas. Links en rechts huizen en boerderijen, af en toe een doorkijkje naar het achterliggende polderland. Je bent er doorheen voor je er erg in hebt. En dat is eigenlijk jammer want het is een opmerkelijk stukje Nederland.

Er zijn wel meer polders langs de Vecht, maar die liggen bijna allemaal aan de westkant van de rivier. De oostkant staat juist bekend om zijn plassen en meren. De Loosdrechtse plassen, de Vinkeveense- en Ankeveense plassen, het Naardermeer, het is een natte bedoening.
De meeste van deze waterpartijen zijn ontstaan door turfwinning. De huidige jeugd zal het zich nog maar nauwelijks voor kunnen stellen, maar voor we overstapten op aardgas en olie verwarmden we onze huizen met turf. Op elkaar gepakte en half vergane plantenresten, uit het veen, gedroogd en in blokken verdeeld.

Je stelt het je voor in onherbergzame streken in Drenthe en de kop van Overijssel, maar ook in ons eigen dorp, Soest, op de rand van de Utrechtse heuvelrug, werd turf gestoken. En in de veengebieden ten oosten van de Vecht, dus. In de afgelopen eeuwen zijn de veengebieden tussen Utrecht en Amsterdam zelfs zo enthousiast afgegraven dat de boel bijna helemaal onder water kwam te staan. Alleen het Horstermeer, dat nu juist van nature water was, is drooggelegd en ingepolderd.

Die inpoldering was bepaald geen fluitje van een cent. Al in 1612 werd een ringdijk aangelegd met de bedoeling om het meer droog te malen. De eerste pogingen faalden en het lukte uiteindelijk pas in 1882 om het meer definitief droog te leggen. Thijsse beschreef het ‘…kolosaal stoomgemaal, dat ’t water moet wegpompen uit den Horstermeerpolder, die heel diep ligt, wat wel te zien is aan het uitwateringskanaal zelf, dat een meter of vier onder den beganen weg ligt.’
De polder is ook interessant voor literatuurhistorici omdat Frederik van Eeden, schrijver van ondermeer ‘De kleine Johannes’, hier in 1902 een stuk grond kocht, ter uitbreiding van zijn idealistische kolonie Walden. De boerderij ‘De Nieuwe Harmonie’ herinnert hieraan. De bedoeling was om, in coöperatief verband, land- en tuinbouw te bedrijven. Van Eeden, die van huis uit psychiater was, wilde er ook patiënten onder brengen. Het terug-naar-de-natuur-experiment ging uiteindelijk, in 1907, ten onder aan onkunde en onenigheid.
Er zijn trouwens plannen om de Horstermeerpolder weer gedeeltelijk onder water te zetten. Het moet niet veel gekker worden. Is het ding net 125 jaar droog ! Maar gelukkig zijn er mensen die dat toch weer te ver vinden gaan, getuige verschillende internetsites. Wel vreemd dat de makers daarvan het gebied aanprijzen als ‘…een heel mooi stukje natuur…’, want dat is het nu net niet. Maar als ik de plaatjes zo bekijk kan ik me voorstellen, dat je er als bewoner niet op zit te wachten, dat dit mooie gebied weer onder water gezet gaat worden.

Anderhalf jaar na onze eerste tocht door de polder is de plannenmakerij wel verder gegaan, maar is er nog geen beslissing over het gebied genomen. De overheid wil een deel van de polder veranderen in moerasgebied, om overtollig water op te vangen. Er is ook een alternatief plan, de Weide-Meren-variant, opgesteld door Jan Zwagerman, dat voorziet in een afwisseling van brede sloten en akkers. Maar daar zijn de politici en bestuurders niet erg enthousiast over. Tot verdriet van een aantal bewoners. En zo steggelen we vrolijk verder.

Historie en onenigheid genoeg rondom de Horstermeerpolder. Toch hebben Gerard en ik op onze eerste doortocht niets gezien waarvoor we de auto stil wilden zetten. Onopvallende boerderijen, hier en daar een glimp van weilanden en het zendstation dat achter de huizenrij ligt. We zullen er nog eens naartoe moeten, als we bij dit verhaal ook een illustratie willen maken. In mijn monumentenboek wordt ‘het Jachthuis’ genoemd en boerderij ‘de Horst’, beiden uit 1903, die het bekijken waard zouden moeten zijn. En dan rijden we meteen door naar Weesp, het laatste stadje voor Muiden en de monding van de Vecht.


Ps: In februari 2010 hebben de bewoners, uit protest en ongenoegen, de Republiek Horstermeerpolder uitgeroepen en zich daarmee losgemaakt van het koninkrijk der Nederlanden. In september 2010 is er, na bemiddeling van de burgemeester van Wijdemeren, besloten tot een wapenstilstand. Er ligt nu een compromisvoorstel waarin het waterpeil in de polder iets verhoogd wordt, maar er geen moerasgebied zal ontstaan. Zie RepubliekHorstermeerpolder,blogspot.com 


Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.
 


Tekening: Gerard Kuit

Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006;

De Horstermeerpolder op Wikipedia

Van het Weide-Merenplan is een filmpje te zien op YouTube en een korte documentaire over de plannen en protesten in de Horstermeerpolder 
  
Weblogs over de Horstermeerpolder: Mijn Horstermeer en Bewonersvereniging Horstermeerpolder
Gepost door op 4 opmerkingen:
Labels: , , , , ,
Abonneren op: Posts (Atom)