vrijdag 30 september 2011

De Vecht 36 – Van Weesp naar Muiden


Op een kille, mistige zondagochtend in november vertrekken Gerard en ik voor de laatste etappe van onze reis langs de Vecht. Sinds 2005 zijn we al op pad en nu, bijna 5 jaar later, naderen we dan toch de finish. Want bij Muiden, het einddoel voor vandaag, mondt de rivier uit in zee.

Zee ? Ja, vroeger heette dat de Zuiderzee en was er eb en vloed. Na de aanleg van de afsluitdijk, in 1932, veranderde de naam in IJsselmeer. Met de aanleg van de Flevopolders werd het gedeelte waar de vecht in uitmondt, na 1957, omgedoopt in IJmeer.


Boerderij de Vechthoeve bij Muiden

Maar zover zijn we nog niet. Eerst rijden we voor de derde keer naar Weesp. Dit keer rijden we het stadje binnen bij het industrieterrein, waar voorheen de van Houten fabrieken voor nieuwe welvaart zorgden. We stoppen even bij de villa Casparus, gebouwd door een van de telgen van het chocoladegeslacht.

Daarna zoeken we onze weg door de stille straatjes, naar fort Ossenmarkt, de enige plaats waar we tussen Weesp en Muiden de rivier over kunnen steken. We willen langs de Vecht zelf, naar Muiden rijden, niet over de kortere provinciale weg.

We rijden onder de spoorlijn van Amsterdam naar Amersfoort door. Aan de rechterkant staat een klein houten boerderijtje. Van dat soort zullen we er meer passeren. De Vecht was eeuwenlang van groot belang als handelsroute naar Utrecht en verder richting Rijn en achterland. Die route moest verdedigd en bewaakt worden. Onze hele reis zijn we van fort naar versterking gereden en ook hier is dat het geval.


Omdat er vanuit de forten vrijuit over het omringende land geschoten moest kunnen worden, was het lange tijd verboden om in steen te bouwen. Dit was in de zogenaamde 'Kringenwet' geregeld. Vestingwerken werden in categorieën verdeeld en afhankelijk van de indeling mocht er in kringen van 300 tot 1000 meter slechts gebouwd worden met brandbare materialen.

Op dit gedeelte tussen Weesp en Muiden komen we maar één oudere boerderij tegen met een stenen gevel. Die ligt waarschijnlijk precies tussen de beide vestingen in.

Al spoedig kronkelen we over een smal weggetje met de rivier mee. Het weer klaart een beetje op, gelukkig. En zoals gebruikelijk op zondagochtend is weinig verkeer, afgezien van joggers en fietsers.

Aan de linkerkant wordt het zicht op de Vecht geblokkeerd door woonboten en de tuintjes, bomen en heggen die daarbij horen. Rechts is zo nu en dan een vrij zicht over de polders richting Naardermeer.


Zo nu en dan is er even een onderbreking in het lint van woonarken, schuurtjes en schuttingen. Net genoeg om ons een blik te gunnen op de mooiste houten boerderij, de Vechthoeve, die op de andere oever staat.

Het is een elegant, lichtgrijs geschilderd gebouw, uit 1899, met een rood pannendak. Als je niet wist dat het een boerderij was zou je het zo voor een 19e eeuwse villa houden. Het staat dwars op de rivier te pronken met zijn decoratieve daklijsten en balkon. Terras aan de rivier en zeilboot aan de steiger. Genoeg om een mens aan het dromen te zetten.

We zetten de auto even aan de kant om een foto te nemen. Maar daarvoor moeten we ons voorzichtig tussen de tuintjes van twee woonboten wagen. Gelukkig maken we niemand wakker. Voor ons horen we het verkeer op de A1 ronken. We zijn al vlakbij Muiden.


Ps: Bij het zoeken op internet naar informatie over deze regio stuitte ik op plannen om de Vecht, vlak voor Muiden, door middel van een aquaduct, over de A1 te leiden. In de Bloemendalerpolder, tussen Weesp en Muiden, zouden 2750 nieuwe woningen gebouwd gaan worden. Als dit doorgaat zou wellicht de monumentale boerderij 'de Vechthoeve' moeten wijken.
Door de financiële crisis is het hele plan vertraagd, maar in 2012 zou een akkoord over de plannen gesloten moeten worden. Zie ook wegenwiki.nl 



Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.




Tekening: Gerard Kuit


Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006

Muiden op Google Maps
 

dinsdag 20 september 2011

De Vecht 35 – Weesp en de cacao-connectie

Chocoladeliefhebbers opgelet ! Jullie beseffen het waarschijnlijk niet, maar over de hele wereld genieten mensen van chocolade, dankzij een uitvinding uit Holland.

Toen tekenaar Gerard Kuit en ik enige tijd geleden Weesp bezochten zijn we ook even gestopt bij de van Houten fabriek. Of wat daar nu nog van over is. Al pratende kwamen we tot de ontdekking dat onze families een cacao-connectie hebben.

Mijn vader werkte lange tijd in de Amsterdamse haven en heeft daar menige cacaoboot helpen lossen. Mijn moeder heeft een tijdje als inpakster gewerkt bij chocoladefabriek Bensdorp, in Bussum. En Gerard's familiegeschiedenis ligt voor een deel in Weesp, bij van Houten's cacao. Zijn oma is geboren in Weesp en haar vader en grootvader hebben bij van Houten gewerkt. 


Is dat dan zo bijzonder ? Zullen sommigen zich misschien afvragen. Nou, nee, half Weesp werkte op een zeker moment bij van Houten. Maar de uitvindingen, die in die fabriek gedaan, zijn waren wel van groot belang ! Nu, ja, ze zijn niet echt in Weesp gedaan, maar wel door de grondlegger van het concern, Casparus van Houten Sr. (1770-1858). Deze opende in 1815 zijn eerste chocoladefabriek, in Amsterdam.

Villa Casparus
In 1828 kwam hij met een procedé dat het makkelijker maakte om het vet uit de cacaobonen te halen, waardoor die beter tot poeder vermalen en verwerkt konden worden, in allerlei heerlijke producten. Dit door van Houten uitgevonden proces, dat 'Dutching' wordt genoemd is nog immer, wereldwijd, de manier om cacaopoeder te maken.

In 1850 verplaatste zijn zoon Coenraad het bedrijf naar Weesp. Onder kleinzoon Casparus jr. ging van Houten internationaal. Hij was een van de eerste die reclamecampagnes lanceerde, met wervende teksten op trams en gevels.

Op de golven van het succes bouwde Casparus een enorme villa aan het Smalweesp, het gebouw staat er nog, maar in de 99 kamers zijn nu appartementen gevestigd. Casparus stierf zelf in 1901, het jaar dat zijn villa gereed kwam.


Uiteindelijk werd het bedrijf in 1962 verkocht en in '71 werden de fabrieken in Weesp gesloten. Van de originele gebouwen is nu niet veel meer terug te vinden. De tekening bij dit verhaal heeft Gerard gemaakt met een oude foto als voorbeeld.

Het merk van Houten bestaat nog wel en is momenteel eigendom van het Zwitserse bedrijf Barry Callebaut. En het bedrijventerrein aan de noordkant van Weesp heet nog steeds 'van Houten industriepark'.

Met de overgrootvader van Gerard liep het allemaal nog treuriger af. Hij stierf toen hij, bij het instappen, tussen een al rijdende trein en het perron terecht kwam...




Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.






Tekening: Gerard Kuit
Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006
 



vrijdag 9 september 2011

De Vecht 34 – Wandelen door Weesp


 Weesp is een mooi stadje en op een zondagochtend in februari is het er heerlijk rustig. Ik laat me met mijn rolstoel door Gerard eerst, vanaf het eilandje met fort Ossenmarkt, de witte ophaalbrug over duwen. We rijden een stukje langs de rivier, over de Hoogstraat, eigenlijk de oude rivierdijk.

Links passeren we vriendelijke grachtenpandjes, rechts het water met zeilboten, motorjachtjes en kleumende eenden. Ter hoogte van de kerk, op de hoek is een cafeetje, slaan we linksaf de stad in.

De oude, gotische Laurenskerk staat met zijn kont naar de rivier gekeerd. Het is vermoedelijk oneerbiedig om het zo te zeggen, maar de achterkant, het koor, is het eerste dat we zien. De toren staat aan de stadkant.



Door de Kerkstraat komen we in de Nieuwstraat, één van de belangrijkste winkelstraten van Weesp. Het is een smal straatje, dat een lange kromming maakt, met de loop van de Vecht mee. Leuke oude geveltjes, maar de boompjes die er langs staan zijn wat iel en er is veel plaats gemaakt voor parkerende auto's.

Op doordeweekse dagen is het hier vast een heel gedrang. Nu rollen wij er ongehinderd langs, op zoek naar het gemeentehuis, links om de hoek.Onderwijl probeer ik vanuit mijn rolstoel, met mijn kleine cameraatje wat sfeervolle foto's te maken.

We rijden het straatje, met de wijdse naam 'Grote plein', een eindje in, om een beter zicht op het stadhuis te kunnen krijgen. Dat is een behoorlijk indrukwekkend gebouw, hoor. In de verte doet het wel wat denken aan het Paleis op de Dam, in Amsterdam, maar dan een stuk kleiner. Het is wel in dezelfde stijl gebouwd en van dezelfde, blauwgrijze steen. Boven de drie ingangsdeuren is een balkon, daarboven de smaakvol versierde gevel en een vrolijk torentje.

Op de brug over de oude gracht houden we halt om foto's te maken. Deze gracht is nog stiller dan de winkelstraat die we zojuist overgestoken zijn. We lopen dus maar terug, langs de Laurenskerk, richting St. Laurentiuskerk, die andere toren van Weesp, die je al van verre ziet, hoog en spits boven de huizen uitstekend. De namen van de kerken zijn vrijwel identiek, daar zit vast een lange geschiedenis van geloofsstrijd achter...


We komen uit op de Slijkstraat, nog zo'n schilderachtig winkelstraatje, met mooie geveltjes. We gaan linksaf en als we bij het water komen, rechts. Dit smalle weggetje heet 'Achterom' en voert langs een paar indrukwekkende panden. Oude brouwerijen en jeneverstokerijen, Weesp stond er lange tijd bekend om. Er is nu voornamelijk horeca in gevestigd.

Aan het eind glibbert Gerard het hellende stuk plaveisel op dat ons terug brengt op de Hoogstraat, bij de brug over het Smalweesp. Aan de overkant lonkt een cafeetje met de naam 'Toeters en bellen'. Dat schrikt ons niet af, ik heb het koud gekregen in mijn rolstoel en verlang naar een lekker warm bakkie koffie...



Thuisgekomen ontdek ik dat een groot deel van onze wandeling na te doen is via Googlemaps. Type 'Weesp Hoogstraat' in en klik op de rode A die op de luchtfoto van de stad verschijnt, vervolgens in het ballonnetje doorklikken op de link 'Streetview'. Je start dan bij de brug naar Ossenmarkt. Het is even goochelen voor je de besturing van het beeldscherm onder de knie hebt, maar dan kun je virtueel langs de Vecht en door Weesp wandelen !



Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.




Tekening: Gerard Kuit

Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006
 


zaterdag 3 september 2011

De Vecht 33 – Weesp, Fort Ossenmarkt


'Ook Weesp heeft dagen van bloed en vuur te boeken gehad in haar historierollen...', schrijft Professor de Rijk, rond 1900, in zijn boekje 'Wandelingen door Gooi- en Eemland'.

'Krijgshaftig was het ! Zoo krijgshaftig, dat er langen tijd velen waren, die meenden, dat het zijn naam dankte aan het middel-Nederlandsche “wispe” (wesp) welke naam de plaats vergelijkenderwijs zou gekregen hebben om haar kloekmoedigen tegenstand tegen hare vijanden.'

Van die krijgshaftige historie zijn ook vandaag nog veel overblijfselen te zien. Als je, zoals wij, van over de Vecht het stadje nadert, kom je bijvoorbeeld over een brug die leidt naar het fort Ossenmarkt. 
 

Ophaalbrug bij fort Ossenmarkt
Dit stoere, ronde vestingwerk, dat veel lijkt op fort Uitermeer, dat we eerder passeerden, maar dan in veel betere staat, ligt op een versterkt eilandje in de rivier. Met twee puntige bastions, ter weerszijden van het fort, vormt het een indrukwekkende verdediging tegen ieder die van deze kant het stadje binnen zou willen vallen.

De bastions waren er eerder dan het fort. Ze heten Bakkerschans en Nieuwe Achtkant en maken deel uit van een 17e eeuws plan, dat in totaal acht bastions omvatte. Het ontwerp was van Johan Maurits van Nassau, in het kader van wat nu de Oude Hollandse Waterlinie wordt genoemd.

Van de acht bastions zijn er maar vier verwezenlijkt. Naast de twee op het eilandje vinden we aan de zuidkant van de stad nog het Utrechtse Front, met de bastions Rozeboom en Draaierschans. De overige vier zijn nooit gebouwd, maar in het stratenpatroon kun je nog wel sporen van hun aanleg terug vinden.

Fort Ossenmarkt werd halverwege de 19e eeuw opgetrokken, als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een rond torenfort, met een half ondergrondse kelderverdieping en daarboven een etage voor geschut. Een halfrond, uitgebouwd, trappenhuis en een houten ophaalbrug geven het een haast middeleeuws aanzien.

In 1991-'92 is het fort in- en uitwendig gerestaureerd. Nu biedt het onderdak aan verschillende kleine bedrijven en verenigingen. In het naastgelegen bastion Bakkerschans is in de jaren '80 een theetuin aangelegd. De bijbehorende theeschenkerij, gevestigd in een oude munitieloods, is maar beperkt open.*)

Gerard parkeert de auto naast het fort en we besluiten nu toch maar mijn rolstoel uit te laden om het stadje verder te kunnen verkennen. 
 


*) Op Monumentendag, 10 september 2011, is de tuin de hele dag toegankelijk. Zie voor meer informatie: www.theetuin.nl



Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.




Tekening: Gerard Kuit

Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006

Fort Ossenmarkt op www.stelling-amsterdam.nl