Vollenhove staat bekend om zijn
havezaten, maar wat zijn dat eigenlijk ? Volgens Wikipedia zijn
havezaten te vergelijken met ridderhofsteden en worden ze, in het
noorden van het land, ook wel borgen of stinzen genoemd. De term
'havezate' sloeg aanvankelijk, in de middeleeuwen, op een grote
boerderij, een hofstede, met het land daar omheen. Later werd het de
benaming voor een ridderlijk goed.
Dat wil niet zeggen dat de havezaten
van Vollenhove de woningen van personen waren met een ridderorde.
Maar de bewoners waren wel lieden die behoorden tot de Ridderschap en
dat kun je een beetje vergelijken met de tegenwoordige Provinciale
Staten.
In de meeste delen van de Verenigde
Nederlanden had je van de 17e tot halverwege de 19e eeuw een college
van edelen, de ridderschap, waarvan afgevaardigden stemrecht hadden
in de Staten Generaal. Om tot de ridderschap te worden toegelaten
moest je van goede afkomst zijn – dat betekende doorgaans: van adel
– en in het bezit zijn van een havezate, ridderhofstad, borg of
stins.
Als lid van de ridderschap had je
bepaalde belastingvoordelen en andere voorrechten. Dat verschilde per
regio, maar het maakte het lidmaatschap iets begerenswaardigs.
Vandaar dat je in sommige gebieden veel havezaten of ridderhofsteden
vindt. Veel lieden van adellijke herkomst probeerden daarmee toegang
tot de ridderschap te verkrijgen.
Vaak gaat het dan om landhuizen,
kasteelachtige gebouwen, in het buitengebied. Het aparte van
Vollenhove is dat er daar nog een aantal in het stadje zelf zijn
terug te vinden. Wij wandelden de bisschopstraat door en daar kom je
er vier tegen, gewoon tussen de andere huizen. De namen staan op de
gevels: Marxveld, Plattenburg, Lindenhorst en De Haare.
Het zijn voorname panden, nu meestal
met een 18e eeuw uiterlijk, maar ze gaan terug op de middeleeuwse
huizen van de borgmannen. Dat waren de edelen uit de entourage van de
bisschoppen, die aan de haven het kasteel gebouwd hadden.
Een grotere havezate, Oldruitenborg,
ligt wat verder weg. Dat is een vrijstaand gebouw in een ommuurd
park. In dat park liggen ook nog de resten van kasteel Toutenburg,
twee vervallen torens met een poort ertussen. Maar dat is ons net te
ver lopen.
We komen nog wel langs de kleine of
Onze Lieve Vrouwekerk, een 15e eeuwse, gotische kerk, die aan een
klein pleintje halverwege de bisschopstraat staat. De witte lantaarn,
de open spits van de kerktoren, is een 19e eeuwse toevoeging.
NB: Dit verhaal is geschreven in 2017, voor het verenigingsblad van Artishock in Soest. De situatie ter plaatse kan inmiddels veranderd zijn.
Tekening: Gerard Kuit
Bronnen:
Dr. L. van Egeraat – Het Onbekende Nederland 196?; Jac.P.Thijsse –
Langs de Zuiderzee 1915; Google maps; Wikipedia en andere websites
Een website met bijzonder veel
informatie over Vollenhove, zijn geschiedenis en monumenten is: www.henkvanheerde.nl/vollenhove
