In de middeleeuwen waren vrije boeren vaak georganiseerd in zogenaamde Marken. Binnen de marke werd het gebruik van de ongecultiveerde grond gereguleerd en het gebruiksrecht op gemeenschappelijke akker- en weidegronden. Het ging dan bijvoorbeeld over het steken van turf, of het laten grazen van vee op de zogenaamde 'meenten'.
In het Gooi werden deze samenwerkende boeren de Erfgooiers genoemd, omdat ze in de 13 eeuw, van Floris V, het overerfbare recht gekregen hadden zich op de bebouwbare gronden te vestigen. Tot in de 20ste eeuw maakten hun erfgenamen aanspraak op deze erfenis.
In de tussenliggende eeuwen werd er nogal aan de rechten van de Erfgooiers geknabbeld. Door rijke kooplieden, die in het Gooi hun landhuizen wilden bouwen en door gemeentebesturen, die hun dorp graag wilden uitbreiden.
De Erfgooiers trokken bij deze geschillen vaak aan het kortste eind. Wat niet hielp was dat de boeren, vaak ongeletterd en niet al te rijk, in conflict kwamen met erfgenamen, die geen agrarisch bedrijf meer voerden en die graag hun rechten wilden verkopen. Die erfgenamen sloten een pact met de overheid en de opkomende natuurbeschermingsorganisaties en verkochten hun rechten.
De laatste grote uitkoop-actie was in 1933, toen onder meer het Goois Natuurreservaat tot stand kwam. Op dat moment kwamen ook gebieden als de Hilversumse Meent en de Oostermeent, bij Huizen, vrij voor woningbouw.
De arme Erfgooiers zagen hun vergoeding verdampen in de toenmalige crisistijd. De oorspronkelijke Gooise boeren raakten zo niet alleen hun land kwijt, maar ook hun kapitaal. Achter dit fraaie gebied gaat dus een roerig verleden schuil.
Gerard en ik rijden terug naar huis langs Blaricum en Laren, vroeger arme boerendorpen, nu beter bekend als de Gooise Matras. Een aaneenschakeling van villawijken lijkt het, hier en daar een oudere boerderij, of een herstellingsoord. Het landschap is bosrijk, afgewisseld met heidevelden. Ja, hier is het comfortabel rusten.
NB: Dit verhaal is geschreven in 2012, voor het verenigingsblad van de Artishock in Soest. De situatie ter plaatse kan inmiddels veranderd zijn.
Tekening: Gerard Kuit
Bronnen: Jacobus Craandijk – Wandelingen door Nederland 1879; Prof. J.A. De Rijk e.a. – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – Langs de Zuiderzee 1915; Monumenten
in Nederland - Noord-Holland 2006 ; Google maps en
Wikipedia.
Zie ook: www.tgooi.info
Op Google Maps: Huizen
Zie ook: www.tgooi.info
Wikipedia: Erfgooiers
en Marke
2 opmerkingen:
Mooi om er weer eens een te zien verschijnen. Maar zo kan je styraks nergens meer onbezonnen op de fiets stappen; overal is leed. Geintje.
We onthouden vooral de treurige verhalen, denk ik. Het is net als met de nieuwsberichten, daar gaat het leed ook voorop.
Ik ga proberen de komende maanden weer elke week een aflevering te plaatsen. Ik ben in deze reeks al bij nummer 36, dus we kunnen even voort...;o)
Een reactie posten