Het groene hart 4 – Linschoten, je waant je in een andere tijd...

De kortste weg van Woerden naar Linschoten is langs het station over de N212, een provinciale weg die het hier rechtgetrokken riviertje de Korte Linschoten volgt. Op mijn topografische kaart staat een andere, vermoedelijk oudere, weg aangegeven, via het gehucht Kromwijk, langs de Polder Middeland en het dorpje Polanen.

Dominee Craandijk wandelde hier in de zomer van 1874 en prijst het heerlijke weer: 'Gelukkig ! Bij een scherpen oostenwind, als het "baksteenen" vriest, op een dier ontelbare dagen in het jaar, als de vinnige noordwester ons den killen regen in 't aangezicht jaagt (…) zou 't hier bar genoeg kunnen zijn.'

In december 2002 is het dat inderdaad wel een beetje, maar Gerard en ik zijn inmiddels weer warm, de verwarming staat aan in de auto en we reizen comfortabel genoeg. Maar mijn kaart blijkt verouderd. De Middelandse polder is volgebouwd met fabrieken en bedrijfspanden. Van het dorpje Polanen vinden we niets terug.

Craandijk rept van een '…groote boerderij, die terstond den indruk maakt van "wat meer dan regt toe" te zijn. Het is dan ook een overblijfsel van het voormalige kasteel Wulverhorst…'.

We zien wel een paar grote boeren hoeves en een ervan heeft een paar fraaie gemetselde pilaren aan weerszijden van de inrit staan, maar in mijn documentatie kan ik over Wulverhorst niets terugvinden. Wel worden twee boerderijen genoemd, 'Ouders vrucht' en 'Leeuwenstein', met bakstenen hekpijlers voorzien van wapenschilden, maar die worden niet in verband gebracht met het verdwenen kasteel.

We rijden onder de A12 door en komen al snel de nieuwbouw rond Linschoten tegen. We volgen een bordje dat richting centrum wijst en belanden op een smalle weg langs het riviertje. We passeren een witgeschilderde houten voetgangersbrug, die volgens de monumentengids een 'kwakel', of een 'hoge boom', genoemd wordt. Dergelijke bruggen kwamen hier vanaf de middeleeuwen al voor. Maar zo oud is deze niet.

Links en rechts van het water staan leuke, historische panden. Een ervan heeft zelfs een theekoepel, uit het eind van de 18^e eeuw, in de tuin. De huidige eigenaar heeft er zijn fiets in gezet. Het oorspronkelijke huis moest in 1917 plaats maken voor het nieuwe raadhuis naar ontwerp van J. Dullaart. Inmiddels hoort Linschoten bij de gemeente Montfoort en is in het raadhuis een restaurant gevestigd.

Tegenover de volgende brug, op de parkeerplaats van een supermarkt, zetten we de auto neer. We wandelen wat rond op zoek naar mooie plekjes voor Gerard om te fotograferen. Die zijn er genoeg. Momenteel is Linschoten een beschermd dorpsgezicht, ook al vond Craandijk er niet veel aan: 'Van het dorp zelf weet ik niet veel bijzonders te verhalen. Het ziet er frisch en goed onderhouden uit.'

Schilderachtig noemt hij het nog wel en hij vermeldt de scheve kerktoren en dat de kerk in 1482 in brand is gestoken omdat er zich een groep Montfoortse plunderaars in verschanst had. Maar: 'In Linschoten is verder niet veel te zien.'

Het kan zijn dat het aan het eind van de 19^e eeuw in ons land wemelde van dit soort dorpjes, maar voor de moderne reiziger is het toch tamelijk uitzonderlijk om zo'n ongeschonden dorpskern aan te treffen. Rondom het kleine kerkje dat op een kleirug langs het riviertje ligt en waarvan de toren inderdaad vervaarlijk voorover helt, is een aantal straatjes en steegjes met charmante oude huizen.

Bij de brug staat de herberg 'Het wapen van Linschoten en Snelrewaard', die van 1585 tot 1919 ook als rechthuis dienst deed. De oude, 16^e eeuwse, onderkelderde gerechtskamer ligt aan de rivierkant van het verder grotendeels 18^e eeuwse pand. Het huis aan de andere kant van de brug is vermoedelijk eveneens deels 16^e eeuws, maar ook dat is in later tijden flink verbouwd. De panden aan de Dorpsstraat dateren verder merendeels uit de 19^e eeuw. Voor Craandijk was dat dus nieuwbouw en waarschijnlijk zo oninteressant als voor ons de architectuur van Leidsche Rijn of Nieuwegein.

Gerard en ik wandelen een eindje de Dorpsstraat door. Moderne winkels ontbreken hier helemaal, waardoor je je in een andere tijd waant. We benutten de kwakel om terug aan de overkant van het riviertje te komen en stappen weer in de auto. Het volgende doel is het kasteel Linschoten dat vlak buiten het dorp aan de Lange Linschoten ligt.

NB: Dit verhaal is geschreven in 2003 en eerder gepubliceerd in de Artishockberichten, programmablad van de vereniging Artishock in Soest en op het Volkskrantblog.

Tekening: Gerard Kuit

Bronnen: Wandelingen door Nederland, Utrecht - J. Craandijk, 1874; Kastelengids van Nederland - Doriann Kransberg en Hans Mils - 1979; Monumenten in Nederland, Utrecht - Zwolle, 1997.

Linschoten op Wikipedia 

Informatie over Linschoten op www.linschoten.nu

Locatie Linschoten op Googlemaps