De Zuiderzee deel 3 – Muiderberg, de Joodse begraafplaats

Afgezien van het echobos en de Zuiderzeekust, die van Muiderberg een attractie maakten voor ontspanning zoekende stedelingen, is het dorp ook opmerkelijk door bezienswaardigheden van heel andere aard. De voormalige Lutherse (nu algemene) begraafplaats en de Joodse begraafplaats.

De laatste is de grootste van zijn soort in Nederland. Als je vanaf de kerk komt en min of meer rechtdoor rijdt, langs de rand van het echobos, zie je aan de rechterhand een hek en vervolgens een muur. Uiteindelijk kom je aan een poort met daarboven een davidster.

Een pad leidt naar een ontvangstgebouw, rechts daarvan is een grasveld, met een paar zerken. Daarachter wat op het eerste gezicht een bos lijkt, maar als je goed kijkt staan en liggen, tussen de bomen, nog veel meer grafstenen.

Voorbij het gebouw gaat het pad wat omhoog. Gerard duwt me voort in de rolstoel en heeft het niet gemakkelijk op deze hellende grindweg. Boven zien we links en rechts grafstenen met bomen en struiken ertussen. Het pad gaat weer naar beneden, naar een volgend gebouwtje, waarachter velden met rijen graven te zien zijn.

We overleggen even en besluiten dat ik onder de bomen zal wachten terwijl Gerard verderop een kijkje neemt. Ik maak een paar foto's. Het is een exotische en geheimzinnige plaats, door de voor mij onleesbare teksten en onbekende symbolen op de grafstenen.

Sommige moeten al oud zijn, gezien de staat van verwering en verval, scheef gedrukt door opschietende bomen. Een vink zingt zijn liedje, zittend op een van de stenen. Even later zie ik een konijntje tussen de graven huppelen.

Deze Joodse begraafplaats is al in de 17e eeuw gesticht, de Hoogduitse Joden kochten hier in 1642 grond aan, de Poolse Joden in 1660. Later werden de twee samengevoegd. Muiderberg werd als locatie gekozen vanwege de hoog gelegen zandgrond, omdat er ruimte was voor latere uitbreidingen en omdat het vanuit Amsterdam, waar de meeste Joodse families woonden, goed te bereiken was, via de Naardense trekvaart.

In de Joodse traditie worden begraafplaatsen nooit geruimd. In sommige steden, waar de ruimte beperkt was, heeft dat er toe geleid dat men nieuwe graven bovenop de oude plaatste. Dat is in Muiderberg niet gebeurd, maar de graven liggen wel dicht opeen. In totaal zijn hier ongeveer 45.000 mensen begraven.

De oudste, bewaard gebleven, grafsteen dateert uit 1665. In het rampjaar 1672 werd de begraafplaats gebruikt door de Franse troepen, om van daaruit Muiden onder vuur te nemen. Er werden grafstenen weggenomen voor de bouw van een schans en om kanonnen op te plaatsen. De verloren gegane graven worden nu aangeduid door bordjes met de tekst 'akker vol graven'.

Na de 2e wereldoorlog kwam er van de 7 beheerders slechts 1 terug. Die was niet in staat om ook de oudste gedeelten van de begraafplaats te onderhouden. Daar is nu een bos opgeschoten, vooral bestaande uit eikenbomen, van inmiddels ruim 60 jaar oud. Het bepaalt mede de wonderlijke en unieke sfeer van deze plek.

Gerard en ik rijden terug het dorp in. Ooit reed hier de Gooische Tram, die beter bekend stond als 'de Gooische Moordenaar'. Bij het Rechthuis, dat toen ook tramstation was, strijken we neer voor een kopje koffie.

---

Dit verhaal is geschreven in 2010 en is eerder verschenen in de Artishock Berichten, het maandblad van Vereniging Artishock in Soest. Het kan zijn dat inmiddels de situatie ter plaatse gewijzigd is.

Tekening: Gerard Kuit

Foto's: De Stripman

Bronnen: Jac.P.Thijsse – Langs de Zuiderzee 1915; Monumenten in Nederland - Noord-Holland 2006 ; Google maps en Wikipedia.

Zie op Wikipedia:  Muiderberg 


Een zeer informatieve website over begraafplaatsen in ons land is www.dodenakkers.nl met een artikel over de Joodse begraafplaats in Muiderberg. 

Op Google Maps: Muiderberg, Joodse begraafplaats en rechthuis