Onderstaande tekst is in 2002 geschreven als aanvulling op de eerdere hoofdstukken uit 1998-99.
Dominee Craandijk rijdt met de stoomtram door Ellecom over de vermaarde Middachter allee. Wij doen dat in tegenovergestelde richting en in mijn herinnering is het een mooie, licht oplopende, weg met hoge beukenbomen aan weerskanten. Rond 1900 moet het hier nog veel mooier zijn geweest, om niet te zeggen: legendarisch mooi.
'Hoe majestueus is de beroemde Middachterlaan, met haar vierdubbele rij van hooge beuken', schrijft de dominee. 'De laatste stralen der zon werpen hun tooverglans onder de hooge kruinen, tusschen de rijzige stammen der wijd vermaarde beuken. Liever hadden wij die plechtige tempelgewelven doorgewandeld, maar ook van 't balkon van ons rijtuig missen wij het genot van hun heerlijkheid niet.' Maar hij vraagt zich af: 'Hoelang zal de blik nog mogen rusten op de schoonste aller lanen?'
In 1887 waren de bomen zo'n 120 jaar oud en er was sprake van dat ze gekapt zouden gaan worden. 'Men zegt, dat ieder jaar een honderdtal boomen zal worden geveld, om door nieuw plantsoen te worden vervangen. Zoo zal in 15 jaar de Middachterlaan verdwijnen.'
Maar in de 'Gids voor Arnhem en omstreken', bijna dertig jaar later, in 1914, uitgegeven door de plaatselijke afdeling van de V.V.V. vinden we de volgende lofzang: 'Het gedeelte van de Zutphenschen Straatweg, dat tusschen het Wapen van Athlone *) en den tol van Ellekom is gelegen, vormt de schoonste laan uit geheel ons land. Ja, de Middachter Allée heeft ternauwernood hare wederga ook buiten onze grenzen. De rechte laan is 20 minuten gaans lang en tusschen de eerste van de dubbele rijen der zwaarste en hoogste beuken, die men ergens aantreft, meer dan 20 meter breed. Evenals de laan zelve vormen ook de zijlanen als 't ware trotsche zuilengangen en gewelven.'
In het in 1976 verschenen boek 'Ontdek de Veluwe' staat echter: 'In de tweede wereldoorlog werden de machtige, oude beuken van de Middachter Allee gekapt.' **) Volgens 'Monumenten in Nederland' werd de allee na de oorlog opnieuw ingeplant. Wat wij gezien hebben zijn dus beuken van ruim 50 jaar oud, het zal nog een jaar of 70 duren voor we weer kunnen rijden '…onder de statige gewelven der Middachter allee…', zoals in Craandijks tijd. En kunnen zeggen: 'Met indrukwekkende majesteit verrijst het prachtige geboomte der laan uit de vlakte, als wij bij haar uitgang nog eens den blik terugwerpen.'
*) Het Wapen van Athlone was een hotel-pension, tevens koffiehuis en stalhouderij, met 14 kamers. In 1914 kostte een kamer 4 gulden per nacht, lunch en ontbijt 1,50, diner 2 gulden. Een rijtuig met 1 paard naar Arnhem was al te huur voor 2 gulden. Zoals we eerder hebben gezien bij Ellecom was Lady Athlone ooit de bewoonster van het landhuis Avegoor. Het Wapen van Athlone bestaat overigens nog steeds maar tegenwoordig alleen als restaurant. Zie ook de noot bij kastel Middachten.
**) Op deze homepage staat veel informatie over de monumentale bomen rond Arnhem. Over de Middachter allee wordt vermeld dat de Duitse bezetters in het laatste oorlogsjaar de bomen gekapt hebben om de geallieerde opmars te vertragen. Opgemerkt wordt dat de allee nu sowieso niet meer overeind zou hebben gestaan omdat de bomen langs de oprijlaan naar het kasteel Middachten, die van dezelfde leeftijd zijn, nu in vervallen staat verkeren en langs een doorgaande weg teveel gevaar voor het verkeer op zouden leveren. De beuken die daar nog staan zijn wel van uitzonderlijk formaat, sommigen zouden meer dan 40 meter hoog zijn !
Van Herman Joosten kreeg ik het ANWB-wandelgidsje 'Te voet van Arnhem via Ruurlo naar Zutphen en Deventer' te leen, uit het begin van de 20e eeuw. Daarin vond ik het bijgaande fotootje van de Middachter allee. Zoals te zien is zijn de bomen meer buitengewoon hoog dan dik. De voortvarende groei wordt toegeschreven aan de vruchtbare lössgrond ter plaatse.
(Op de website van kasteel Middachten staat ,nu in 2012, te lezen dat de oprijlaan in 2006 opnieuw is ingeplant. )
 |
| Foto: De Stripman 1998 |
'Aan de ander zijde van den straatweg, waar de boschstreek paalt aan de groene grasvlakten, in de wijde bocht door den IJssel omvat, ligt het kasteel. Een statige beukenlaan, waarvan de meeste bomen 120 jaar oud zijn en eenige anderen nog veel meer jaren tellen, leidt er heen. Een smaakvol park, door lange, trotsche lanen ingesloten, omringt het.'
Zo is het nu nog steeds, al heeft men niet ver van het kasteel, aan de IJsselkant, de snelweg A 348 aangelegd, waardoor het landgoed nu ingeklemd is door grote verkeersaders.
Het kasteel zelf is '…een groot, vierkant gebouw, met een uitbouwsel in het midden van elk der vier zijden, twee verdiepingen boven de kelders hoog en door een rijzig dak met schoorsteenen op de hoeken bekroond.'
Volgens Craandijk werd het in die vorm '…in 1697 door Godard van Reede, graaf van Athlone en baron van Aughrim, een van koning Willems trouwe vrienden en wakkere krijgsvorsten*) gesticht.' Ter vervanging van een ouder huis dat in 1672 door de Fransen was verwoest.
Maar in werkelijkheid zijn in het huidige kasteel grote delen van die oudere bouwfase bewaard gebleven, daterend uit het midden van de 14e eeuw. Toen liet Hendrik van Middachten een vierkante donjon bouwen met twee haakse vleugels aan een binnenplaats. Maar ik moet toegeven: Daar is nu niet veel meer van te herkennen.
De dominee wordt rondgeleid door de rentmeester, de heer Versteeg. Hij roemt de grote, 17e eeuwse, dubbele trap: 'Onder een hoogen, rijk gestucadoorden koepel leidt de dubbele boogvormige opgang naar de bovenverdieping, waar een rondloopende galerij den toegang tot de verschillende kamers verleend.'
De trappenhal is versierd met snijwerk en familieportretten. Van de rest van het huis zegt hij niet al te veel omdat de meubels, bij afwezigheid van de familie afgedekt zijn. Maar '…de hooge, ruime zaalen en kamers…' stemmen overeen met de fraaie trap en '…hebben heerlijke uitzichten op het park…'.
In tegenstelling tot de droge hoogten van de Veluwe is landgoed Middachten een vochtig gebied. In het Faisantenbos en het Kooibos kun je volgens 'Ontdek de Veluwe' het water uit de grond zien sijpelen. Aan de rijke vegetatie is dat ook goed te zien. Het landgoed is grotendeels vrij toegankelijk, het kasteel en de tuinen alleen op bepaalde dagen**).
*) De veldheer Godard van Reede, eerste graaf van Athlone, was legeraanvoerder onder stadhouder Willem III(1650-1702). Als dank voor zijn overwinningen bij Ballimore, Aughrim, Galway, Limerick en Athlone, tijdens Willems Ierse veldtochten, ontving hij zijn adellijke titels. Middachten is nog steeds eigendom van nazaten van Godard, de huidige kasteelheer is F.W.F.L. Graf zu Ortenburg.
**) Alle informatie over openstellingen, rondleidingen en speciale arrangementen vind je op de site van kasteel Middachten. Op deze goed verzorgde website zijn ook foto's te zien van de buiten- en binnenkant van het kasteel en van het park.
Deze verhalenreeks is, in 1998 en '99, geschreven voor de Artishockberichten, het maandblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden ter plaatse kunnen inmiddels veranderd zijn.
Bronnen: Grote historische atlas van Nederland - Wolters-Noordhof 1990; Grote topografische atlas van Nederland - Wolters-Noordhof 1987; Ontdek de Veluwe - IVN in samenwerking met de VARA 1981; Handboek Natuurmonumenten 1996; Wandelingen door Nederland, Gelderland I, door J. Craandijk - Tjeenk Willink 1894; Lexicon dorpen en steden benelux - Prisma 1984; Atlas van de Nederlandse kastelen – Sijthof 1980; ENSIE – lexicon 1952, Gids voor Arnhem en omstreken – V.V.V. 1914.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten