De Vecht 21 – De geschiedenis van Vreeland

Tussen 1257 en 1260 bouwt de Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden een kasteel aan de Vecht, bij een gehuchtje dat vermoedelijk Dorsen of Dorsken heette. Die naam wordt al in geschriften uit de 7^e en 8^e eeuw genoemd en er is nog steeds een polder vlakbij die de Dorssewaardse polder heet. De bisschop noemt zijn nieuwe kasteel Vreeland.

Hij hoopt dat hij met dit kasteel de heren van Amstel, die goede maatjes zijn met de Graaf van Holland, in bedwang kan houden en zo een vrije doortocht over de rivier zeker kan stellen. Voor de handel vanuit Utrecht is dit van levensbelang. In de loop van de volgende eeuwen wisselt het kasteel een aantal malen van eigenaar. Het wordt belegerd door Floris V, het wordt verpand als de bisschop geld nodig heeft en uiteindelijk wordt het in 1490 ingenomen door Maximilliaan van Oostenrijk.

Maximilaan, de zoon van Frederik III, wordt in 1493 tot keizer van het heilige Roomse rijk gekroond. Vanaf 1482 is hij door zijn huwelijk met Maria van Bourgondië, die weer een dochter is van Karel de Stoute, de feitelijke machthebber over de Nederlanden. Maximiliaan is de grootvader van keizer Karel V. 

Kasteel Vreeland komt, samen met het slot van Abcoude, in het beheer van de stad Amsterdam. Kastelen hebben tegen die tijd veel van hun militaire belang verloren. De Amsterdammers doen dan ook niet veel aan onderhoud en in 1528-29 sloopt men het vervallen kasteel. Van de stenen worden gebruik gemaakt bij de bouw van kasteel Vredenburg in Utrecht.

Je zou zeggen dat er door alle bezitswisselingen niet veel terecht gekomen is van de oorspronkelijke bedoeling van Hendrik van Vianden: namelijk dit deel van de Vechtstreek behoeden voor de Hollanders. Toch steekt de provincie Utrecht hier nog steeds een puntig vingertje omhoog in de buik van de provincie Noord-Holland.

Vreeland - straatje

Van het roerige verleden is nu niets meer te merken. Op het oude kasteelterrein, aan de Kleizuwe, hebben jarenlang de voetballers van Sperwer hun wedstrijden gespeeld. Nu is het in gebruik als speelweide en zijn er vage plannen om er iets te doen dat aangeeft dat hier ooit een belangrijk kasteel gestaan heeft.

Het dorp Vreeland, dat rond het kasteel ontstond, kreeg in 1265 stadsrechten, maar raakte die in 1560 weer kwijt. Erg stads doet het ook niet aan. Er is een rijtje leuke oude huizen langs de rivier. Een aantal daarvan heeft een zogenaamde overtuin, een perkje aan het water, aan de overkant van de weg.

Bij de brug staat een aardig, achtkantig brug- wachterhuisje en aan de overkant is het chique hotel-restaurant ‘de Nederlanden’. Daarachter heeft men in de afgelopen halve eeuw wat nieuwbouw gepleegd. Het nieuwbouwwijkje is inmiddels groter dan het oude gedeelte, maar dat hindert niets. Wij wandelen terug, richting kerk en vinden eindelijk een restaurant dat open is. Het draagt de raadselachtige naam ‘Noord-Brabant’, maar de koffie is er goed…

---

Dit verhaal verscheen in 2007 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.

 

---

Tekening: Gerard Kuit

Foto's: Jan de Stripman

Bronnen: J. Craandijk - Wandelingen door Nederland 1890; Jac. P. Thijsse - de Vecht 1915; ENSIE Lexicon 1952; Kransberg en Mils - Kastelengids van Nederland 1979; Atlas van de Nederlandse kastelen 1980; Monumenten in Nederland 1996; Handboek Natuurmonumenten 1996; Cultuurhistorische routes in de provincie Utrecht - De Hollandse waterlinie 1996.

Websites algemeen: www.vecht.nl en www.hollandsewaterlinie.nl  
Over Loenen, Vreeland en Nieuwersluis: www.stichtsevecht.nl en de Historische Kring Gemeente Loenen: www.hkgl.nl 

 

Wikipedia over: Vreeland

Vreeland op GoogleMaps