vrijdag 8 april 2011

De Vecht 18 - Van Nieuwersluis naar Loenen

Van Nieuwersluis naar Loenen is een kippeneindje. Als ik het invoer in de Routeplanner van de ANWB, op het internet, dan is de uitkomst: ongeveer 2 kilometer in 2 minuten. Dan rij je met de auto dus 60 kilometer per uur, ik weet niet eens of dat wel toegestaan is op dit deel van de provinciale weg.

In de 19e eeuw, toen dominee Craandijk hier langs wandelde, ging het niet zo snel. In zijn wandelboek besteedt hij ruim 10 bladzijden aan dit stukje van de Vecht. Jac. P. Thijsse, die in 1914 met iets grotere stappen voorbij liep, gebruikt er toch nog 3 pagina’s voor. 


Er is dan ook wel het een en ander te zien, al is het op dit moment minder dan het in de 18e eeuw ooit geweest is. Het dichtst bij Nieuwersluis lag het buitengoed Ouderhoek, maar dat was in Craandijks tijd al gesloopt. De dominee noemt het: ‘…een toonbeeld van den slechtsten smaak, van de meest onnatuurlijke natuurverknoeijing, maar niettemin bewonderd en geprezen…’. Hij vraagt zich verwonderd af hoe het mogelijk was dat een ontwikkeld man als Tsaar Peter de Grote de lof sprak van dit landgoed, dat hij bezocht in 1717: ‘…al dat kleine en kinderachtige, dat hij er aanschouwen moest !’
Ouderhoek kende zijn hoogtij in een tijd dat geschoren hagen, geometrische tuinen, kunstmatige heuvels, obelisken en namaak tempels erg in zwang waren. En het bezat al deze elementen, tot en met een doolhof. In de 19e eeuw is de hele handel, tuin en landhuis, gesloopt. ‘Ouderhoek…’ schrijft Thijsse, ‘…is nu niets anders meer dan een groote frissche boerenplaats.’

Loenen - kerk
Daarna passeren we Vreedenhoff, met zijn beroemde, smeedijzeren, toegangshek. Hier is Craandijk vol lof over. Hij verhaalt over de moeizame totstandkoming van het kunstige stuk smeedwerk, waarvoor, omstreeks 1760, ter plekke een smidse werd gebouwd. Eenmaal klaar lag het nog jaren, in de wei tegenover het landgoed, te wachten op zijn uiteindelijke plaatsing, omdat de opdrachtgever, de heer Andries Pels, ruzie had gekregen met de aannemer.

Als wij er langs zoeven wordt het hek net gerestaureerd. De natuurstenen pijlers zijn onttakeld, de toegang afgezet met rood-wit gestreept lint. Craandijk prijst ook de inrichting van het huis, de met marmer bekleedde hal, het stucwerk en de koepelzaal. Vreedenhoff dateert uit het midden van de 18e eeuw, de tuin, die oorspronkelijk net als die van Ouderhoek een geometrische indeling had, werd in de 19e eeuw in landschapstijl heringericht.

Vervolgens passeren we Middenhoek, dat stamt uit de 19e eeuw en door Craandijk ‘…gansch modern…’ genoemd wordt. Verdwenen zijn de buitenplaatsen Colonius en Ruijgenhof, maar vlak voor Loenen vinden we nog het, eveneens 19e eeuwse, Nieuwerhoek, aan de linker kant van de weg.


Loenen - straatje
Er tegenover is een terrein waar nog grondsporen zijn te vinden van het middeleeuwse kasteel Kronenburg. In de 13e eeuw woonde hier Gerard van Velsen, die een van de samenzweerders was tegen Graaf Floris V. De Hollandse graaf werd door opstandige edelen ontvoert en gevangen gezet op het Muiderslot. Uiteindelijk werd hij vermoord.

Van Velsen zou een bijzondere wrok tegen Floris gekoesterd hebben omdat die ‘…van Velsens onschuldige echtgenoote onteerde…’. De wraak bekwam van Velsen slecht. Hij werd op zijn beurt gedood en zijn burcht verwoest. Op dezelfde plaats werd een nieuw kasteel gebouwd dat weer verwoest werd door de Fransen in 1672. Het werd gedeeltelijk hersteld en ingericht als landhuis. In 1837 werd ook dat gesloopt zodat nu alleen wat welvingen en waterpartijen in het terrein nog herinneren aan het kasteel.

Zoals gezegd rijden Gerard en ik hier in twee minuten voorbij. In het voorbijgaan noteren we nog de theekoepel van buitenplaats Vegtlust, maar we stoppen er niet. Wij richten ons rechtstreeks op de kerktoren van Loenen en parkeren de auto daar vlak achter op een parkeerplaatsje. Een paadje, tussen de huizen door, brengt ons op het terras van ‘Bistro Tante Koosje’, dat pal achter de kerk ligt. “Tante Koosje’ is gesloten, maar vanuit de kerk klinkt orgelmuziek. De Dorpsstraat waaraan de kerk ligt, is leeg. Het dorp is uitgestorven.



Dit verhaal verscheen in 2007 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.


Tekening: Gerard Kuit
Bronnen: J. Craandijk - Wandelingen door Nederland 1890; Jac. P. Thijsse - de Vecht 1915; ENSIE Lexicon 1952; Kransberg en Mils - Kastelengids van Nederland 1979; Atlas van de Nederlandse kastelen 1980; Monumenten in Nederland 1996; Handboek Natuurmonumenten 1996; Cultuurhistorische routes in de provincie Utrecht - De Hollandse waterlinie 1996.

Websites algemeen: www.vecht.nl en www.hollandsewaterlinie.nl  
Over Loenen, Vreeland en Nieuwersluis: www.stichtsevecht.nl en de Historische Kring Gemeente Loenen: www.hkgl.nl


Gepost door op
Labels: , , , , , , ,

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)