De ouderen onder ons kunnen het nog wel opdreunen: 1672 Rampjaar, Frankrijk, Engeland, Keulen en Münster vallen ons land binnen. Maar omdat het tegenwoordig slecht gesteld is met de kennis van de Vaderlandse Geschiedenis zal ik het nog eens uitleggen.
Het rampjaar en de daarop volgende oorlog maken een einde aan het eerste Stadhouderloze Tijdperk, dat aangevangen is na de dood van stadhouder Willem II in 1650. Het schijnt dat met name Lodewijk XIV, de Zonnekoning, ontstemd is over de tegenwerking die hij ondervindt, van de Republiek der Nederlanden, waar het zijn expansiedrift betreft.
Lodewijk vindt Frankrijk veel te klein en meent dat de noordgrens eigenlijk ter hoogte van de Rijn zou moeten liggen. Het bisdom Münster en het keurvorstendom Keulen verlenen hem de doorgang en zo kan hij ons land vanuit het oosten binnenvallen. De Engelsen zetten met hun schepen koers naar onze westkust. In Nederland zelf breekt een oproer uit, aangestookt door aanhangers van het huis van Oranje, die er mede toe leidt dat de gebroeders De Witt in Den Haag, door een woedende volksmenigte, op straat aan stukken worden gescheurd.
De Franse troepen trekken op tot aan de Hollandse waterlinie, bezetten onder meer de stad Utrecht en richten overal verwoestingen aan. Michiel de Ruiter verslaat echter de Engelse vloot en de Republiek sluit weer vrede met de Britten in 1674.
De vrede met Münster volgt snel en uiteindelijk worden de geschillen met Keulen en Frankrijk in 1678 bijgelegd. Deze schermutselingen, die bekend staan als de Hollandse Oorlog leiden ertoe dat Prins Willem III stadhouder wordt en daarmee komt een eind aan het eerste Stadhouderloos Tijdperk.
Fascinerend, hè, die Vaderlandse geschiedenis ? En de gevolgen zijn tot op de huidige dag zichtbaar. Ook aan de Vecht, waar vrijwel alle kastelen en buitenhuizen van voor 1672 door de Fransen in de as gelegd zijn. Eigenlijk is alleen Oudaen gespaard gebleven, men denkt omdat de eigenaar katholiek was (net als de Fransen). Het volgende kasteel dat we tegenkomen, Nijenrode, werd door de Franse troepen wel verwoest.
Nijenrode ligt voor ons aan de overkant van de rivier. We stoppen wel even voor een foto, maar uitgebreid bekijken kunnen we het niet. Het is een imposant kasteel maar, omdat er de bekende Nyenrode Business Universiteit in gevestigd is, is het niet toegankelijk voor het gewone publiek. Het werd vermoedelijk in de 13e eeuw gesticht door Gerard Splinter van Ruwiel en bestond toen waarschijnlijk uit een enkele toren.
Een verklaring voor de naam is dat 'Nije' staat voor nieuw en 'rode' voor een pas gerooid stuk bos. Gijsbrecht, de zoon van Gerard, gaat zich van Nijenrode noemen en stort zich in de twisten tussen Hollanders en Utrechters. In 1311 betaalt Graaf Willem III van Holland 'de som van 2000 zwarte tournoisen' voor schade die het kasteel door krijgshandelingen heeft opgelopen.
Wat later wordt de gewelddadige heer van Nijenrode door de Utrechters gevangen genomen. Als straf voor zijn wandaden moet hij een bedevaart naar het heilige land maken. Bij terugkeer sluit hij zich aan bij de Hoeken, zijn voormalige vijanden dus, en schermutselt vrolijk verder.
Dat een onrustig leven tot op hoge leeftijd vol te houden is bewijst Gijsbrecht door na zijn 70ste nog deel te nemen aan de belegering van het kasteel Altena, waar rebellerende edelen Aleid van Poelgeest, de vriendin van Hertog Albrecht van Beieren, gevangen houden. Kleinzoon Gijsbrecht III huwt met Alienora van Borsselen, een zuster van Frank van Borsselen, de geheime geliefde van Jacoba van Beieren. (Zie ons verhaal over slot Zuylen.)
Inmiddels zijn we halverwege de 15e eeuw. Nijenrode staat dan aan de kant van David van Bourgondië, de Bisschop van Utrecht. Het is misschien moeilijk te volgen, maar het gevolg is dat de boze burgers van Utrecht, die hun Bisschop de stad al uitgeschopt hebben, het kasteel in 1481 plunderen en in brand steken.
De boel wordt weer opgebouwd en rond 1500 wonen de laatste telgen uit het geslacht van Nijenrode, de zusjes Josina en Johanna, op het kasteel. Hoe het hun verging leest u in de volgende aflevering van onze reis langs de Vecht.
Dit verhaal verscheen in 2005 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.
Tekening: Gerard Kuit
Foto: Jan de Stripman
Bronnen: J. Craandijk - Wandelingen door Nederland 1890; Jac. P. Thijsse - de Vecht 1915; ENSIE Lexicon 1952; Atlas van de Nederlandse kastelen 1980; Monumenten in Nederland 1996; Handboek Natuurmonumenten 1996.
Wikipedia over de Hollandse Oorlog ; kasteel Nijenrode en Nijenrode als onderwijsinstelling
2 opmerkingen:
Dat waren nog eens tijden! Interessant weer.
@ron - Dank je ! Ja, het is leuk om alles zo eens op een rijtje te zetten...
Een reactie posten