De nederzetting Maarssen wordt voor het eerst genoemd in 866, op een lijst van bezittingen van de bisschop van Utrecht, als Marsna, of Marsua, wat moerassige grond betekent. De website van de gemeente vermeldt dat het eerste begin misschien een houten wachttoren tegen de Noormannen is geweest. Maar dat lijkt een slag in de lucht, daar betrouwbare informatie uit die periode ontbreekt.
In 1083 bouwt Hemericus van der Meer, volgens de historische bronnen, een nieuw huis in de bocht van de Vecht, hetgeen suggereert dat er wellicht eerder een oud huis heeft gestaan. De opvolger van dit huis, er zal in de loop van de tijd wel heel wat aan verspijkerd zijn, wordt in 1672 door de Fransen verwoest, maar rond 1700 door Maximilliaan van Lockhorst weer opgebouwd.
Craandijk beschrijft het aan het eind van de 19e eeuw als '…een der schoonste landhuizen van het Sticht en door zijn vorstelijken luister het edel geslacht van zijn stichter waardig…'. In 1902 wordt het toch gesloopt, op het terrein zijn woonhuizen gebouwd.
Rond 1200 wordt, wat verder van de rivier af, de oude kerk van Maarssen gebouwd. De toren is een van de oudste van de Vechtstreek. Hij is in Romaanse stijl opgetrokken van zogenaamde tufsteen. Deze natuursteen, Craandijk noemt het 'duifsteen', is van vulkanische oorsprong en moest van ver aangevoerd worden, bijvoorbeeld uit de Eifel in Duitsland. De rest van de kerk is laatgotisch en uitgevoerd in baksteen, die overal langs de Vecht in steenbakkerijen werd geproduceerd. Craandijk schrijft: 'Aan de kerk is weinig opmerkelijks, tenzij de wijze waarop zij door vroegere en latere "architecten" bedorven is. ' Hij doelt daarmee op de twee gotische aanbouwen waardoor de toren als het ware gesandwiched wordt. Het grote gotische raam boven de ingangsdeur is ook niet origineel, maar de zogenaamde galmgatvensters, waarachter de kerkklokken hangen zijn, bij een restauratie in de jaren '70 van de 20ste eeuw, weer in Romaanse vorm teruggebracht. Een buitengewone schoonheid is de kerk daarmee niet, maar de toren is toch wel de moeite waard.
We werpen door het gesloten hek een blik op de naast de kerk gelegen begraafplaats. Tegen de kerk aan is in de 18e eeuw een grafkapel gebouwd voor de familie Huydecoper, toenmalige eigenaren van de buitenplaats Goudenstein, waar we later nog voorbij zullen komen.
Het kasteel van Hemericus van der Meer, dat naar hem 'Huis ter Meer' werd genoemd, maar dat later ook een poosje 'Zuylenburg' heette, naar de 16e eeuwse eigenaar Steven van Zuylen, lag op de linkeroever van de Vecht, ongeveer tussen de twee huidige bruggen in. Craandijk beschrijft hoe hij '…langs het plantsoen en de boomgaarden van dit goed…' naar de oude kerk wandelde.
Er waren nog twee andere kastelen in de buurt van het dorp: Snaefsburg, waar alleen de naam van '…een boerderij bij den tol aan den weg naar Utrecht…' nog aan herinnert, en Bolenstein dat nog steeds bestaat. Dat ontdekken Gerard en ik even later als we, na op goed geluk het dorp in te zijn gereden, voor ons een fraai smeedijzeren hek zien opdoemen. Achter dit hek ligt '…een aanzienlijk buitengoed, met een groote heerenhuizinghe, uit de gracht opgetrokken, met brug en voorplein en een wit koepeltorentje op het dak.' Bolenstein zou in de 14e eeuw aan een geslacht de Bole, of van Bole, hebben behoord. Later was het ondermeer in handen van het geslacht Snaef, van de Snaefsbrug en Splinter van Nijenrode, die het in 1458 kocht en er '…een onder- en bovenkok, een bottelier, een kamerling, een jager en een schipper…' in dienst had.
In het tegenwoordige gebouw zijn nog 15e eeuwse delen terug te vinden, maar zijn deftige voorkomen dankt het aan verbouwingen in 1829 en 1917. Het oude kasteel werd omgevormd tot een regelmatig, rechthoekig, landhuis met classicistische trekken. Het werd witgepleisterd, maar die gevelbekleding is inmiddels aan drie kanten weer weggehaald. Alleen de vechtzijde is nog wit. Daar kun je als kasteelheer of -dame, vanaf een dubbel balkon versierd met een wapenschild, over de rivier uitkijken.
Ps: In de afgelopen jaren is Bolenstein in het nieuws gekomen als woning van de dubieuze vastgoedhandelaar Jan Dirk Paarlberg. Zie Wikipedia
Dit verhaal verscheen in 2005 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.
Tekening: Gerard Kuit
Foto's: Jan de Stripman
Bronnen: J. Craandijk - Wandelingen door Nederland 1890; Jac. P. Thijsse - de Vecht 1915; ENSIE Lexicon 1952; Atlas van de Nederlandse kastelen 1980; Monumenten in Nederland 1996; Handboek Natuurmonumenten 1996.
Wikipedia over Maarssen en Bolenstein
Website van de Gemeente Maarssen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten