De Zuiderzee – 19 – Polder Arkemheen en stoomgemaal Hertog Reinout

We reizen langs de oevers van de oude Zuiderzee, maar zoals al eerder is opgemerkt, er zijn niet veel mogelijkheden om direct langs het water te rijden. Tussen Bunschoten en Nijkerk loopt wel een weg over de dijk, maar die is voor een groot deel afgesloten voor autoverkeer. Als ik nog grote afstanden zou kunnen fietsen, dan had het wel gekund en was het stoomgemaal Hertog Reinout, ten westen van Nijkerk, onze eerstvolgende stop geweest.

Nu rijden we, op een frisse donderdagochtend in maart, noodgedwongen wat verder landinwaarts, over de Nijkerkerweg, die een stukje verder de Bunschoterweg heet, dwars door de polder Arkemheen. Vlak buiten Bunschoten kruisen we de Laak, een beek die al rond 1200 gekanaliseerd werd, maar die nog altijd de grens vormt tussen de provincies Utrecht en Gelderland.

De Arkemheenpolder ligt er droog en verdord bij. Het is al weken bijzonder koud weer en het heeft al geruime tijd niet veel geregend en dat is te merken. Jammer voor de weidevogels, die hier normaal gesproken in grote aantallen verblijven en zich in het vroege voorjaar zouden moeten voorbereiden op het broedseizoen.

Vandaag vallen in eerste instantie de vele knobbelzwanen en ganzen op. Later zullen we ook wat grutto's, kieviten en tureluurs zien. Bij het stoomgemaal Hertog Reinout zien we een groep smienten, eenden die bij ons overwinteren en als het warmer wordt naar het noorden zullen vertrekken.

We zien het gemaal al van verre liggen, maar we zullen door het industrieterrein van Nijkerk moeten laveren om er te komen. Via de provinciale weg N301, die even verderop de Flevopolders in gaat, zoeken we de rand van het water op. 

Het gemaal en het bezoekerscentrum Arkemheen, dat gevestigd is in de voormalige kolenloods, gaat officieel pas op 1 april open. Toch worden we hartelijk ontvangen, door één van de vrijwilligers die er bezig zijn met onderhoudswerkzaamheden.

Als we willen kunnen we zelfs een kop koffie krijgen. Maar dat aanbod slaan we vriendelijk af. We willen eerst wat rondkijken en foto's maken van de indrukwekkende schoorsteen en de twee schepraderen. Achter het gemaal hangen stoomwolken over het water, wat het allemaal nog sfeervoller maakt.

Gerard heeft al eerder tekeningen van het stoomgemaal gemaakt. Hij heeft er ansichtkaarten van laten drukken, die bij boekhandels en VVV-kantoren te koop zijn. Als we het bezoekerscentrum binnen gaan zijn Gerards kaarten het eerste dat we zien.

Het complex dateert uit 1883 en heeft precies 100 jaar dienst gedaan. In 1985 werd het gerestaureerd. Sindsdien is het als cultuurhistorisch monument te bezichtigen en op een aantal dagen in het jaar ook in werking te zien. Meer gegevens daarover vind je op de website.

Wij rijden terug over de voormalige Zuiderzeedijk om, aan de andere kant van de provinciale weg, het kleine broertje van Hertog Reinout te gaan bekijken, het Puttergemaal. Maar eerst moeten we wachten voor de Arkervaart, omdat de brug open staat.

---

NB: Dit verhaal is geschreven in 2013, voor het verenigingsblad van de Artishock in Soest. De situatie ter plaatse kan inmiddels veranderd zijn.

Tekeningen: Gerard Kuit , foto Jan de Stripman

Bronnen: Jacobus Craandijk – Wandelingen door Nederland 1879; Prof. J.A. De Rijk e.a. – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – Langs de Zuiderzee 1915; Monumenten in Nederland - Noord-Holland 2006 ; Google maps en Wikipedia.

Zie ook: 
Stoomgemaal Hertog Reinout ten westen van Nijkerk

Het Putter stoomgemaal tussen Nijkerk en Putten

De Laak

Bezoekerscentrum Arkemheen