De Vecht 38 – Muiden, kerk en stadhuis

'Muiden is tegenwoordig zoowat net, wat Amsterdam 600 jaar geleden was,' schrijft Jac P. Thijsse in 1915, 'twee straten aan weerszijden van de rivier, een slot aan het eind en wallen er omheen.'

Dat klinkt niet heel indrukwekkend, maar al in de vroege middeleeuwen was Muiden een plaats van strategisch belang. Gelegen aan de monding van de Vecht controleerde het stadje de toegang tot Utrecht en de belangrijke route tussen Duitsland en de Noordzee.

In de 10e eeuw ontstond er een nederzetting, Craandijk noemt het '...Amuda, de mond der Aa...' en legt uit dat Aa een oude benaming voor 'water' is. In 953 verkreeg bisschop Balderik van Utrecht er tolrechten.

Natuurlijk werd dit Utrechtse bezit door de graven van Holland bestreden. Muiden was de ideale plaats om het de Utrechters lastig te maken. Maar het duurde tot 1317 voor het het stadje definitief Hollands werd.

Ook in later jaren bleef het belangrijk als knooppunt van wegen en vaarroutes. De Vecht, de Naardertrekvaart, de weg van Amersfoort naar Amsterdam, die later de A1 zou worden.

Vanaf de 16e eeuw heeft men rondom het stadje vestingwerken aangelegd. De meest recente dateren uit de 19e eeuw, toen Muiden deel uitmaakte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vlak buiten de vesting was de beruchte kruitfabriek gevestigd, die een aantal keren ontploft is. Voor het laatst in 1972. Inmiddels is de kruitproductie gestaakt.

Gerard en ik rijden onder de A1 Muiden binnen. Een beetje ongemerkt passeren we Fort H, waar een restaurant in gevestigd is (zie www.forth.nl ). We steken via een ijzeren ophaalbruggetje de vestinggracht over. De eerste indruk is hier van een nieuwbouwwijk. Op deze plaats stond tot 1973 de zoutfabriek van Bouvy.

Na een linkse bocht komen we weer aan de oever van Vecht. In de rivier liggen botters, aan de overkant staan lage huizen met rode pannendaken. Ter hoogte van de kerk wordt de bebouwing pas echt interessant. Als op een postzegel staan hier een oude, gotische kerk, met romaanse tufstenen toren, het stadhuis en een nieuwere kerk, met zuilen die de ingang omlijsten onder een klein wit torentje, bij elkaar.

Het stadhuis heeft een symmetrische roodstenen gevel, met gele stenen lijsten. Het is in 1915 gebouwd op de plaats van een oudere voorganger en heeft een opvallende ingangspartij, met een fraai geschreven, godvruchtige, spreuk boven de dubbele deur. Daarboven een indrukwekkende gevelsteen, met een schip op woelige baren tussen twee kasteeltorens. Het is sinds 1996 opgedeeld in appartementen.

De Nicolaaskerk er direct naast, gesticht in 1822, ligt weliswaar schilderachtig aan de rivierkade, maar met zijn witgekalkte exterieur is hij toch lang niet zo interessant als de oude kerk erachter.

Die ligt op een klein heuveltje en als we er voor staan kijken we een beetje verwonderd naar de lage boog onderaan de toren. Die is te laag om onderdoor te lopen. Later kom ik er achter dat de toren, een echte oude rakker uit de 12e eeuw, verzakt is. Om verdere ellende te voorkomen heeft men, al in de 13e eeuw, het terrein rondom de kerk opgehoogd en de oorspronkelijke ingang afgesloten.

In de 15e eeuw werd de kerk vergroot en verbouwd in gotische stijl, waarbij gebruik gemaakt werd van het tufsteen van de oude kerk. Het interieur van de kerk, met zijn houten tongewelf, stamt grotendeels uit de 17e eeuw. Er zijn tekstborden te vinden die verwijzen naar Pieter Cornelisz Hooft en zijn vrouw. Hooft was dichter en slotvoogd van Muiden, bekend om de literaire bijeenkomsten van de Muiderkring.

Wij rijden naar de brug, waar het bekende café van Ome Ko al open is en de koffie wacht...

---

Dit verhaal verscheen in 2009 in de Artishockberichten, verenigingsblad van culturele vereniging Artishock in Soest. Omstandigheden kunnen inmiddels veranderd zijn.

---

Tekening: Gerard Kuit
Foto's: Jan de Stripman

Bronnen: Prof. J.A.de Rijk – Wandelingen door Gooi- en Eemland 1905; Jac.P.Thijsse – De Vecht 1915; Monumenten in Nederland – Noord-Holland 2006

Muiden op Wikipedia   

Het Muiderslot op Wikipedia

Muiden op Google Maps