De Langbroeker Wetering - 5 – Werkhoven en Cothen

Op zijn tocht langs de Langbroeker Wetering wandelde dominee Craandijk in 1883 van kasteel Beverweerd, door het bos, naar ridderhofstad Sterkenburg. Maar ‘… behoeven wij niet al te zuinig te zijn met onzen tijd, dan kunnen wij het dorp Kothen, dat met zijn kerk en zijn molen voor ons in het groen ligt, nog wel bezoeken…’.

Omdat ook Cothen een kasteel heeft lijkt die omweg ons een goed idee. We nemen dus het bruggetje over de Kromme Rijn, steken de provinciale weg van Utrecht naar Wijk bij Duurstede over en belanden in Werkhoven. Want het kerktorentje, dat wij vanuit het park van Beverweerd zagen, was van dat dorp. Cothen ligt al gauw een kilometer of 10 verderop. Verwarring ligt echter op de loer want ook hier is een molen, ‘Rijn en weerd’, gebouwd in 1882, dus nog spiksplinternieuw in Craandijks dagen.

We besteden niet al te veel aandacht aan het dorp, vooral omdat er carnaval gevierd wordt en daardoor de hoofdweg deels is afgezet. Na een omleiding door een tamelijk nieuwe woonwijk komen we toch midden in de optocht terecht. Echt problematisch is dat niet. Een paar in boerenkiel gehulde en met brandgevaarlijke pruiken getooide jongeren staan ons, met een glas bier in de hand, vriendelijk toe te lachen, terwijl wij onze weg zoeken langs het handjevol versierde boerenkarren. Verwonderd, vrolijk, en lichtelijk verward laten we het dorp achter ons.

Thuis gekomen leer ik dat Werkhoven een zeer oude nederzetting is. Dat de kerk al in de 9^e eeuw gesticht is en een oude Romaanse toren heeft. Ook het schip van de kerk is Romaans, het heeft een 12^e eeuwse oorsprong, maar er is later veel aan verbouwd. Het dorp ligt aan een oude zijtak van de Kromme Rijn, die de Achter Rijn genoemd wordt.

Een stukje buiten het dorp lag ooit het kasteel Weerdenburg. We rijden er ongemerkt aan voorbij. Als we de juiste landweg gevonden hadden, zouden we geconstateerd kunnen hebben dat er op het omgrachte terrein nog een boerderij uit 1672 staat, waarin delen van de oude voorburcht opgenomen zijn. Nu nemen we de weg richting Cothen die op enige afstand de loop van de Kromme Rijn volgt.

Een paar grote lussen voeren ons, tussen weilanden en boomgaarden door, langs een vierkante, grijs gepleisterde watertoren, die particulier bewoond wordt. Daarachter staat midden tussen de weilanden de in 1959 gebouwde Priorij Gods Werkhof. Het ligt er een beetje merkwaardig in het groene landschap, een rood bakstenen complex met een klokkentorentje, gebouwd door de zusters Augustinessen. Het geeft wel aan, samen met de carnavalsactiviteiten, dat het Rooms Katholicisme in deze streek de boventoon voert.

Uiteindelijk bereiken we Cothen, rijden het dorp door en er bijna weer uit voordat we achter de huizen kasteel Rhijnestein ontdekken. We parkeren de auto op een parkeerplaatsje niet ver van de kerk en proberen dichter bij het kasteel te komen.

Het eerste weggetje dat we inslaan loopt dood tussen de huizen, bovendien ligt de rivier tussen ons en het kasteelterrein. We lopen een stukje terug de hoofdweg in en om het aardige kleine kerkje heen. Dit oudste deel van Cothen, met zijn lage monumentale huisjes langs de doorgaande weg, is een beschermd dorpsgezicht.

Met de bouw van de kerk is vermoedelijk rond 1200 begonnen, een brand in 1673 en latere herbouw bepalen nu het uiterlijk van het gebouwtje. Een bord met een pijl wijst ons een bruggetje over, naar een schilderachtig poortgebouw, waarachter het eigenlijke kasteel gelegen is. Een ander bord met ‘Verboden toegang’ verspert ons de weg en als we toch stiekem onder de poort door willen loeren komt er ook nog net iemand naar buiten. We voelen ons enigszins betrapt, maar de bewoonster, die zo te zien met de was bezig is, staat ons genadig toe een paar foto’s te maken.

Craandijk schrijft dat Cothen behoorlijk oud is, ‘…Karel de Groote schonk het aan de kerk van Utrecht…’. Van het kasteel ‘…is nog een kloeke poort en een vierkante toren gespaard en sedert enige tijd met zorg gerestaureerd. ’t Is tegenwoordig een fraaije buitenplaats…’

Die oorspronkelijke toren, net als het poortgebouwtje daterend uit de 14^e eeuw, staat vanaf de poort gezien aan de rechterkant van het gebouw. Het aangrenzende deel is in 1873 gebouwd en de linker toren pas in 1887, alles in opdracht van de toenmalige eigenaar de heer W.A. van Beeck Calkoen. De tuin langs de rivier is in 1910 aangelegd naar ontwerp van L.A.Springer.

Hongerig geworden besluiten we in de plaatselijke lunchroom, zeer rustiek gevestigd in het kleine voormalige raadhuis uit 1881, een broodje kroket en een kopje koffie te gaan nuttigen. Vanuit het restaurantje hebben we uitzicht op de bakstenen stellingkorenmolen ‘Oog in ’t zeil’ uit 1870.

NB: Dit verhaal is geschreven in 2001, voor het programmablad van vereniging Artishock in Soest, en eerder verschenen op het Volkskrantblog. De situatie ter plaatse kan inmiddels veranderd zijn.

Tekening: Gerard Kuit

Links op Wikipedia:

Werkhoven - Cothen - Kasteel Rhijnestein

Ook dominee Craandijk is sinds kort te vinden op Wikipedia 

Overige links:

Werkhoven hoort bij gemeente Bunnik 

Cothen maakt deel uit van gemeente Wijk bij Duurstede 

Bronnen: J. Craandijk: Wandelingen door Nederland - Utrecht, 1874; ENSIE lexicon 1952; Doriann Kransberg en Hans Mils: Kastelengids van Nederland, 1979; Handboek Natuurmonumenten, 1996; Monumenten in Nederland - Utrecht, 1997; Landschapsgids voor Utrecht – Stichting het Utrechts Landschap, na 1997.